دكتر محمدهادي سعيد مدقق، استاد گروه جراحي عروق،‌ بيمارستان فوق تخصصي جراحي عروق علوي،‌ دانشگاه علوم پزشكي مشهد

هدف در این پروژه، اجرای رجیستری در قالب بررسی دسترسی های عروقی برای انجام همودیالیز می باشد. ابزارهای اطلاعاتی مانند رجیستری همودیالیز نشان داده اند که پروسه های مراقبت از اکسسز عروقی حتی پیامدهای بینابینی را در بیماران همودیالیزی بهبود می بخشند (3). نارسايي مزمن كليه، به عنوان يك اختلال پيشرونده وغيرقابل برگشت در عملكرد كلي هها تعريف مي شود ( 1). اين بيماري، يك مشكل بهداشتي با گستره جهاني است. با افزايش سن در دنياي امروز و نيز با توجه به افزايش بيماري هايي مانند ديابت، بيماري هاي قلبي- عروقي، بدخيمي ها، شيوع نارسايي مزمن كليه در حال افزايش است. در حال حاضر بيش از 5 ميليون بيمار مبتلا به نارسايي مزمن كليه در سراسر جهان از طريق همودياليز، دياليز صفاقي و كليه پيوندي زندگي مي كنند كه پيش بيني مي شود طي دهه آينده، ميزان مبتلايان اين بيماري دو برابر خواهد شد. در ايران ميزان شيوع و بروز بيماري 49درصد است. بر اساس آمار موجود در ايران، ساليانه  1200 تا 1600 نفر به اين بيماري مبتلا مي شوند. فيستول شريان - وريدي يكي از مناسب ترين روش هاي دسترسي عروقي محسوب مي شود. %90 بيماران نارسايي مزمن كليه داراي فيستول هستند و -80 ساير راه هاي دستيابي عروقي گرافت و كاتتر وريدي مي باشد. لذا یکی از مهم ترین جنبه های مراقبت از این بیماران، برنامه ریزی جهت ایجاد دستیابی عروقی با فاصله زمانی و کافی برای شروع همودیالیز است. اکسس های وریدی انتخابی برای همودیالیز شامل فیستول شریانی-وریدی، گرافت شریانی –وریدی و کاتتر مرکزی است. برای بیمارانی که نیاز به دیالیز کوتاه مدت دارند کاتتر های مرکزی استفاده می شود. به علت اینکه این کاتتر ها ها کانون هایی برای عفونت ، تنگی یا ترمبوز می باشد برای استفاده طولانی مدت از یک فیستول شریانی وریدی یا گرافت شریانی وریدی دراندام های فوقانی مناسب نیستند. در مطالعاتی که در کشور ما انجام شده است نیز هنوز درصد بالایی از بیماران، همودیالیز را با کاتتر وریدی مرکزی آغاز نموده اند.کفایت دیالیز بستگی به عملکرد اکسس عروقی دارد. اعمال جراحی که جهت برقراری اکسس عروقی و یا درمان عوارض آن انجام می شوند، علت عمده برای بستری شدن، هزینه و عوارض در بیماران نیازمند به دیالیز مزمن می باشند. در حال حاضر بهترین انتخاب برای اکسس عروقی جهت دیالیز، فیستول شریانی و وریدی می باشد که کمترین عوارض را دارد. در بیماران با نارسایی، هدف اولیه همودیالیز زنده نگهداشتن بیمار تا زمانی است که شرایط برای پیوند فراهم شود. بسیاری از بیماران به علت سن بالا و بیماری های زمینه ای کاندید عمل پیوند کلیه نیستند. بنابراین ، با وجود عوارض و مشکلات دسترسی عروقی، همودیالیز باید به صورت مداوم انجام شود. به طور تقریبی یک بیمار از هر 5 بیماری که همودیالیز را شروع می کنند، در سال اول شروع همودیالیز به خاطر عوارض قلبی –عروقی و دیابت می میرند و همچنین 25درصد از همه بیمارانی که تحت مراقبت همودیالیز هستند به دلیل عدم کارایی دسترسی عروقی و عوارض آن می میرند. در آمریکا 20درصد از بیماران با نارسایی کلیه در بیمارستان بستری هستند. مشکلات فراوانی در دسترسی عروقی دارند و بیشتر از میلیارد دلار هزینه صرف مراقبت از این افراد می شود. با وجود هزینه های بالایی که باز نگهداشتن دسترسی عروقی به سیستم درمانی تحمیل می کنند. با توجه به توضیحات پیش گفته ، باز نگهداشتن اکسسز عروقی برای جراحان و نفرولوژیست ها بسیار مهم و ضروری است. در بررسی ها گزارش شده است که میزان باز بودن اکسسز عروقی پس از دوسال از آغاز همودیالیز 40-60درصد و در اکسسز اتوژنوسو 18-30 درصد در دسترسی های پروستیک می باشد. حدود 90 درصد فیستول های شریانی وریدی در عرض 12 ماه باز باقی می مانند ولی این میزان ظرف 4 سال به 75 درصد افت می کند. در بسیاری از بیماران این فیستول برای مدت های طولانی تری حتی 10 سال عملکرد خوبی داشته است که حاصل وضع عروقی خوب از نظر آترواسکلروز، مراقبت کافی خود بیمار و تکنیک های صحیح و وسواسی پرستاران همودیالیز بوده است با توجه به حجم بالاي بيماران نيازمند به دسترسي عروقي جهت انجام همودياليز، و با توجه به اينكه عوارض دسترسيهاي عروقي مهمترين علت موربيديتي و بستري در بيماران دياليزي است و انجام دياليز موفقيتآميز در اين بيماران وابسته به عملكرد مناسب دسترسی عروقی است.   نداشتن رجیستری و پایگاه ثبت بیماریها در زمینه دسترسی عروقی در ایران یکی از علل اصلی نقص در تشخیص به موقع و پایش عوارض دسترسی عروقی و اختلال عملکرد  و در نتیجه موربیدیته های بسیار در این زمینه برای بیماران دهمودیالیزی به شمار رفته وامید می رود با ثبت اطلاعات بیماران به بهبود روشهای غربالگری، تشخیصی و درمانی بیماران همودیالیزی کمک نماییم. باایجااد چنین رجیستری بسیار ارزشمند بوده و پایگاه داده ای یگانه برای تحقیقات مختلف در زمینه دسترسی های عروقی را فراهم می آورد همچنین از هزینه های تحمیلی به بیماران و مدت و دفعات اقامت بیماران کاسته می شود و در نتیجه با عملکرد مناسب دسترسی عروقی ،کفایت همودیالیز ارتقا یافته و طول عمر بیماران افزایش و مرگ میر کاهش می یابد.